Η παιδική αθωότητα είναι παρελθόν
Τα νέα κινηματογραφικά πρότυπα απαιτούν περισσότερη τόλμη στα σενάρια και χαρακτήρες με κυνισμό και σκληρό χιούμορ
Του Παναγιωτη Παναγοπουλου

Εχει περάσει πολύς καιρός από τότε που οι ιστορίες για παιδιά, τουλάχιστον όπως προσφέρονταν από τον κινηματογράφο, βασίζονταν στα πολύ βασικά πρότυπα της μάχης του καλού με το κακό και της επικράτησης της αγάπης και της καλοσύνης. Κάποτε, οι ταινίες που απευθύνονταν στα παιδιά ήταν το απαύγασμα του πολιτικώς ορθού και τα σενάριά τους πατούσαν σε ισορροπίες στα δάχτυλα των ποδιών, προκειμένου να μην προσβάλουν κανέναν και να ακολουθήσουν γραμμές αποδεκτές από μια όσο το δυνατόν μεγαλύτερη γκάμα κοινού.

Στη σημερινή εποχή, που τα παιδιά γνωρίζουν πρώτα απ’ όλους κάθε πιθανή πληροφορία και παίζουν με την τεχνολογία με τέτοιο τρόπο που αφήνει άναυδους τους μεγαλύτερους, η εμμονή των στούντιο στα παλαιότερα πρότυπα θα ήταν εκτός εποχής, ανόητη και τελικά και αντιεμπορική.

Η παιδική αθωότητα είναι παρελθόν και τη θέση της παίρνει ο παιδικός κυνισμός, με ένα χιούμορ συχνά σκληρό και με αποχρώσεις που ακόμη και ενήλικες δυσκολεύονται να κατανοήσουν. Ταινίες όπως ο «Σρεκ», όλες σχεδόν οι ταινίες της Pixar σαν το «Toy Story», το «Ψάχνοντας τον Νέμο», τους «Απίθανους», τον «Wall-e», αλλά και ξεχωριστές περιπτώσεις, όπως το «παιδικό θρίλερ», το «Τερατόσπιτο», αποδεικνύουν ότι τα παιδικά κινηματογραφικά πρότυπα έχουν αλλάξει και εξαιρετικά δύσκολα μπορούν να επιστρέψουν στην απλοϊκότητα των περασμένων δεκαετιών.

Σε αυτό το κλίμα και με αυτό το κοινό, δεν υπάρχει χώρος για παραδοσιακές παραμυθένιες ιστορίες με πριγκίπισσες και βασίλεια. Εκτός αν η πριγκίπισσα μετατρέπεται σε τέρας και ρεύεται, όπως η Φιόνα στον «Σρεκ». Αν ζούσε σήμερα ο Γουόλτ Ντίσνεϊ, ο αυτοκράτορας της παιδικής ψυχαγωγίας, θα αναγκαζόταν να αναθεωρήσει τον τρόπο σχεδιασμού των ταινιών του.

Το ίδιο προσπαθούν να κάνουν σήμερα και οι διαχειριστές της κληρονομιάς Ντίσνεϊ. Η πιο έξυπνη κίνηση που έκανε τα τελευταία χρόνια το ιστορικό στούντιο, ήταν να κλείσει μια πολυετή συμφωνία για τη διανομή των ταινιών που παράγει η Pixar. Η επιτυχία των εξαιρετικά προσεγμένων –εκτός από το animation και στο σενάριο– ταινιών της νέας σχετικά εταιρείας, έμαθε στην Ντίσνεϊ ότι δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες ενός κοινού που αλλάζει με παλιές συνταγές.

Τεράστια αλλαγή

Επειδή όμως η παράδοση είναι ισχυρή, η Ντίσνεϊ οφείλει να κρατήσει ένα δεσμό με το παρελθόν. Η νέα της ταινία, η «Πριγκίπισσα και ο βάτραχος», πατάει σεναριακά πάνω στο γνωστό παραμύθι, όμως έχει μια τεράστια αλλαγή, επαναστατική, ειδικά για τα αρκετά συντηρητικά πρότυπα, με τα οποία χτίστηκε η αυτοκρατορία του Γουόλτ Ντίσνεϊ. Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία του στούντιο, που υπάρχει σε ταινία μια μαύρη πριγκίπισσα. Η πριγκίπισσα φλερτάρει με ένα βάτραχο, ο οποίος κρύβει έναν λευκό –και στη φυλή– πρίγκιπα.

Η «Πριγκίπισσα και ο βάτραχος» έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις, τόσο για τη μαύρη ηρωίδα, όσο και για το ταίριασμά της με έναν λευκό γόη πρίγκιπα. Τώρα πια που η συντηρητική Αμερική κατέκτησε ένα τέτοιο σημείο ανοχής ώστε να εκλέξει μαύρο πρόεδρο, είναι τόσο υπερβολικό άραγε να υπάρχει μια μαύρη ηρωίδα σε ταινία της Ντίσνεϊ;

Για μια εταιρεία που στήριξε την πορεία της στα συντηρητικά πρότυπα, είναι. Οπως συνηθίζεται, κάθε κίνηση ανανέωσης προκαλεί αντιδράσεις. Είναι καλή η ανανέωση; Κι αν ναι, γιατί φτάνει μόνο μέχρις ενός σημείου και όχι ακόμη παραπέρα; Είναι πιο τολμηρό το διαφυλετικό ζευγάρωμα των ηρώων ή θα ήταν μεγαλύτερη πρόκληση για την Ντίσνεϊ να προτείνει στο παιδικό της κοινό ένα ζευγάρι μαύρης πριγκίπισσας με μαύρο πρίγκιπα;

Πέρα από αυτή τη θεωρητική συζήτηση που φτάνει σε σημεία υπερβολής, το γεγονός είναι από μόνο του σημαντικό και δείχνει ότι τόσο οι δημιουργοί των ταινιών όσο και τα στελέχη των στούντιο έχουν αρχίσει να αντιλαμβάνονται ότι τα πράγματα έχουν αρχίσει να αλλάζουν. Πριν από μερικά χρόνια, τα στελέχη της Ντίσνεϊ θα τρόμαζαν στην ιδέα ότι θα είχαν να προωθήσουν στο κοινό μια ταινία με μια τόσο σημαντική αλλαγή. Ομως σήμερα το κάνουν.

Κάτι άλλο που κάνουν είναι ότι προωθούν και κερδίζουν αρκετά εκατομμύρια δολάρια από την προβολή των ταινιών της Pixar, όπως το «Ψηλά στον ουρανό», που έχει για πρωταγωνιστή έναν γκρινιάρη και ονειροπόλο ηλικιωμένο. Οταν άρχισε ο σχεδιασμός της ταινίας, πολλοί ήταν εκείνοι που έλεγαν ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο, σχεδόν αδύνατο να γίνει αποτελεσματικό μάρκετινγκ σε μια ταινία που έχει για πρωταγωνιστή έναν δύστροπο παππού.

Και η επιπλέον δυσκολία θα ήταν στα αναμνηστικά που κυκλοφορούν στο εμπόριο, συνοδεύοντας κάθε ταινία animation. Τα παιδιά παραδοσιακά θέλουν να αποκτήσουν πριγκίπισσες, νεράιδες, αυτοκίνητα και πυροσβέστες. Ομως θα ήθελαν να παρακαλέσουν τους γονείς τους να τους αγοράσουν τη φιγούρα ενός ασπρομάλλη παππού με τετράγωνα γυαλιά; Η εμπορική πορεία της ταινίας και των αναμνηστικών αποδεικνύει ότι όλα εξαρτώνται από το πόσο καλό είναι το κινηματογραφικό προϊόν. Η ανάμνηση της ταινίας «πουλάει» και το παιχνίδι και όσο καλύτερη είναι η ταινία, όπως για παράδειγμα το εξαιρετικό «Ψηλά στον ουρανό», τόσο πιο επιτυχημένη θα είναι η εμπορική πορεία σε κάθε πτυχή του μάρκετινγκ.

Ξεφεύγουν

Το πρότυπο της Pixar για περισσότερη τόλμη στα σενάρια και στους χαρακτήρες αρχίζουν να ακολουθούν και τα άλλα στούντιο, τα οποία ξεφεύγουν από τις συνηθισμένες ιστορίες. Το «Τέρατα και εξωγήινοι» βασίστηκε στη συνταγή των b- movies της δεκαετίας του ’50, μιας εποχής εντελώς άγνωστης στην συντριπτική πλειοψηφία του κοινού της ταινίας. Κι όμως, οι αναφορές είναι γνωστές από άλλα μέσα, όπως η τηλεόραση, έτσι το χιούμορ της ταινίας ήταν απολύτως αντιληπτό και από τα παιδιά κάτω των δέκα ετών.

Την ίδια συνταγή, γαρνιρισμένη με σουρεαλιστικό χιούμορ ακολουθεί και το «Cloudy with a chance of meatballs» (Νεφελώδης με πιθανότητα κεφτέδων), ένα animation με ήρωα έναν τολμηρό, αλλά αποτυχημένο επιστήμονα. Οι εφευρέσεις του είναι όλες άχρηστες και δεν έχουν καμία αξία για την πόλη του που είναι τόσο φτωχή ώστε όλοι να τρέφονται μόνο με σαρδέλες… Ομως, ο επιστήμονας θα κατασκευάσει τη μαγική συσκευή που θα κάνει τα σύννεφα να βρέχουν τρόφιμα. Χάμπουργκερ, κρέπες, μακαρόνια και βουνά από παγωτό, που από ένα σημείο και μετά θα πνίξουν την πόλη.